ศาสนาของมนุษยชาติ

รายละเอียด: หมวด: LanDharma

ศาสนาของมนุษยชาติ

สังคมกำลังเปลี่ยนโฉมหน้าไปสู่ยุคใหม่ แนวความคิด หลักการ ค่านิยม หรืออุดมคติของสังคมในยุคใหม่ก็จะเปลี่ยนไปด้วย ปัญหาต่างๆที่กำลังเกิดขึ้นในสังคมไทย จะหล่อหลอมทิศทางของสังคมที่ต่างไปจากเดิม ผู้ที่เป็นอนุรักษ์นิยมจะเริ่มอยู่ยาก ผู้ที่ไม่ยึดติดและกล้าเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงจะมีบทบาท

ได้มีโอกาสอ่านบทความหนึ่ง กล่าวถึงว่าปัญหาของบ้านเมืองและสังคมที่เกิดความวุ่นวายในขณะนี้ ว่าเป็นวิกฤตศีลธรรมพุทธศาสนาไทยที่สอบไม่ผ่าน การเคารพหลักการประชาธิปไตยและหลักสิทธิมนุษยชน เป็นวิกฤตที่สะท้อนปัญหาสำคัญที่สุดว่า ศีลธรรมพุทธศาสนาไทยไปกันไม่ได้กับคุณค่าสมัยใหม่ หรือเป็นอุปสรรคสำคัญต่อพัฒนาการประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนในสังคมไทย

ในส่วนตัวของผู้เขียนที่ไม่ได้เป็นนักปราชญ์หรือนักวิชาการใดๆ เมื่อได้อ่านแนวคิดดังกล่าวข้างต้นแล้ว ทำให้เกิดความคิดอย่างหนึ่งขึ้นมาว่า สังคมกำลังเปลี่ยนแปลงเข้าสู่ยุคใหม่ โครงสร้างสังคมกำลังเปลี่ยนไป แนวคิดและค่านิยมกำลังเปลี่ยนไป อย่างที่โหราศาสตร์ทำนายไว้เมื่อคราวดาวมฤตยูโคจรทับดวงเมืองจริงๆ ดังจะเห็นได้จากนักปรัชญาและศาสนาผู้มีชื่อเสียงสมัยใหม่กล้าคัดค้านแนวคิดของท่านพุทธทาสภิกขุและพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) ในเรื่องหลักสิทธิมนุษยชนและประชาธิปไตย นี้คือสัญญาณแห่งการเปลี่ยนแปลงของแนวคิดและค่านิยมที่จะนำไปสู่สังคมยุคใหม่นับจากนี้

ในความเห็นส่วนตัวแล้ว บางส่วนก็เห็นด้วย แต่ก็มีหลายส่วนด้วยกันที่ไม่เห็นด้วย ในส่วนที่ไม่เห็นด้วยก็ยกตัวอย่างเช่นที่บอกว่า “ถึงแม้พุทธศาสนาจะอยู่คู่สังคมไทยมาเกือบพันปี ก็ไม่เคยปรากฏว่าพุทธศาสนาได้ทำหน้าที่เป็นพลังทางสติปัญญาและเป็นพลังให้เกิดการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงใดๆที่จะนำไปสู่การมีสิทธิ เสรีภาพ ความเสมอภาคตามหลักสิทธิมนุษยชนสากลในสังคมไทยแต่อย่างใด”

เหตุที่ไม่เห็นด้วยในข้อความตอนนี้ก็เพราะผู้เขียนเองมีความเห็นว่า แท้ที่จริงแล้วสังคมไทยนับตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยามาจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์ ยังไม่ได้ชื่อว่าเป็นสังคมพุทธอย่างแท้จริง แบบสังคมคริสต์ในยุโรป และสังคมมุสลิมในตะวันออกกลางแต่อย่างใด เพราะสังคมไทยเป็นพราหมณ์มากกว่าพุทธ

สังคมไทยนั้น หากพิจารณาอย่างลึกซึ้งแล้ว จะเป็นไปในลักษณะที่ผู้ปกครองได้ยกศาสนาพราหมณ์เป็นใหญ่เพื่อประโยชน์ในการเชิดชูสถาบันพระมหากษัตริย์ แล้วให้พุทธศาสนาหรือองค์กรสงฆ์เป็นเครื่องมือในการรับใช้อำนาจในทางการเมืองการปกครองเพื่อความสงบสุขเรียบร้อยของบ้านเมืองอีกทีหนึ่ง เป็นเช่นนี้เรื่อยมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาจนมาถึงกรุงรัตนโกสินทร์ นี้คือสภาพสังคมไทยที่แท้จริง

หากจะมีสังคมที่เป็นพุทธที่แท้จริงอยู่ในถิ่นสยามดั้งเดิม ก็น่าจะเป็นสมัยสุโขทัยมากกว่า ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงที่บอกว่า “ใครใคร่ค้าม้า ค้า” นั่นน่าจะบ่งบอกว่าเป็นสังคมที่สงบสุขและอยู่ดีกินดี

หากจะเรียกตามโวหารของคนสมัยนี้ ก็อาจจัดว่าเป็นสังคมที่เป็นเสรีประชาธิปไตย พระเจ้าแผ่นดินปกครองไพร่ฟ้าแบบพ่อปกครองลูก ก็คือลักษณะการมีสิทธิมนุษยชนสากล ให้ความเสมอภาค ภราดรภาพ และเคารพในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ แบบที่ผู้คนเรียกหากันในชื่อว่า “ประชาธิปไตย”

ผู้เขียนเห็นด้วยกับมุมมองของเดวิด อาร์ ลอย นักปรัชญาชาวอเมริกันที่กล่าวว่า “อุดมคติของพุทธศาสนานั้นไม่ใช่เรื่องของการเปลี่ยนแปลงสังคม แต่เป็นการเปลี่ยนแปลงตัวเองจากภายใน ผ่านการเปิดเผยตัวตนและสภาวะที่แท้จริงของเราเอง” ซึ่งหมายถึง เมื่อจิตใจได้รับการขัดเกลาจนมีคุณภาพ มีประสิทธิภาพและดีงามแล้ว จะทำให้เกิดพลังสร้างสรรค์ มีการช่วยเหลือเกื้อกูล สังคมดีงามก็จะตามมา

หากหลักศีลธรรมของพระพุทธศาสนาจะได้ชื่อว่าสอบไม่ผ่านการเคารพหลักการประชาธิปไตยและหลักสิทธิมนุษยชนตามที่นักวิชาการท่านนั้นกล่าว ก็เป็นเฉพาะระบบศีลธรรมในประเทศไทยหรือแถบถิ่นอุษาคเนย์นี้ที่อิงศาสนาพราหมณ์หรือฮินดูเป็นใหญ่ แต่คนไทยหรือผู้คนแถบถิ่นนี้ต่างพากันเข้าใจว่าเป็นหลักการทางพระพุทธศาสนาที่แท้มากกว่า

พระพุทธศาสนาที่แท้จะไม่สนใจพิธีกรรม ไม่สนใจอิทธิปาฏิหาริย์หรือความศักดิ์สิทธิ์ (แม้ว่าบางสิ่งจะมีพลานุภาพและมีอยู่จริง) พระพุทธศาสนาจะไม่เชื่อพรหมลิขิต แต่จะศรัทธาในกฎแห่งกรรมหรือกฎแห่งเหตุและผลตามหลักวิทยาศาสตร์ จะไม่เน้นรูปแบบความเคร่งครัด แต่เน้นที่ความมีสติ รู้ ตื่น เบิกบาน

เมื่อศึกษาคำสอนของพระพุทธเจ้าที่เป็นเนื้อแท้ล้วนๆแล้ว จะพบความจริงอันลึกซึ้งอย่างหนึ่งว่า พระพุทธศาสนาคือคำสอนที่สอนให้ทุกคนมีความรักความเมตตาต่อกัน ไม่ถือเชื้อชาติ เผ่าพันธุ์ วรรณะ ภาษา ไม่ให้ถือเขาถือเรา ไม่ให้มีการแบ่งแยกระหว่างมนุษย์ด้วยกัน

พระพุทธศาสนาเป็นคำสอนที่สอนให้เคารพสิทธิเสรีภาพผู้อื่น ความเสมอภาค ภราดรภาพ มาเป็นเวลา ๒,๖๐๐ ปีมาแล้ว เป็นคำสอนที่เป็นพื้นฐานแห่งสิทธิมนุษยชนและสังคมประชาธิปไตยที่ชาวตะวันตกกำลังเชิดชูและพยายามจะจัดระเบียบโลกใหม่ให้เป็นไปตามนั้นอยู่ในขณะนี้

พระพุทธศาสนา เมื่ออุบัติเกิดขึ้นมาในโลก ได้ทำลายระบบศักดินา ระบบชนชั้นวรรณะ มองมนุษย์ทุกคนว่ามีคุณค่าและมีศักด์ศรีเท่าเทียมกัน เป็นคำสอนที่ยอมรับความเสมอภาคและสิทธิสตรี ยอมรับให้สตรีมีโอกาสเข้ามาบวชได้และยอมรับว่าสตรีก็สามารถบรรลุธรรมได้ ซึ่งเป็นแนวคิดหรือหลักการที่ไม่เคยมีมาก่อนในโลกก่อนจะมีการตรัสรู้ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ดังนั้น เมื่อกล่าวในระดับสากล พระพุทธศาสนาก็คือต้นเค้ากำเนิดของประชาธิปไตย และเป็นบิดาผู้ให้กำเนิดหลักสิทธิมนุษยชนสากล ซึ่งตั้งต้นมาจากสมัยพุทธกาล จนกระทั่งในยุคปัจจุบัน นักปราชญ์และนักวิทยาศาสตร์ทั้งหลายได้ช่วยกันเผยแพร่หลักการนี้ไปทั่วโลก โดยไม่จำเป็นต้องเอ่ยตรงๆถึง “เส้นทางแห่งการรู้แจ้งอันประเสริฐ” นี้ว่า เป็นคำสอนในพระพุทธศาสนา ด้วยประการฉะนี้

คุรุอตีศะ
๑๕ มิถุนายน ๒๕๕๙